Các trường hợp giao dịch dân sự vô hiệu do vi phạm điều kiện về năng lực hành vi dân sự

Thứ Năm, 05/12/2019 08:45 GMT+7

Các giao dịch dân sự do chủ thể không đáp ứng điều kiện về năng lực hành vi dân sự thực hiện nếu không có sự giám sát, quản lý của người đại diện có thể gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích cho chính bản thân họ và những người xung quanh.

Cá nhân muốn trở thành chủ thể của quan hệ pháp luật dân sự thì phải có năng lực hành vi dân sự. Năng lực hành vi dân sự lại phụ thuốc vào nhiều yếu tố như độ tuổi, khả năng nhận thức và làm chủ hành vi…Nếu một giao dịch dân sự không đáp ứng điều kiện về năng lực hành vi dân sự thì có thể dẫn đến vô hiệu.

Bài viết được thực hiện bởi: Chuyên viên Nguyễn Tiến Dũng – Công ty Luật TNHH Everest – Tổng đài tư vấn (24/7): 1900 6198

- Giao dịch dân sự vô hiệu khi nào?

Theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015, các trường hợp giao dịch dân sự vô hiệu do vi phạm điều kiện về năng lực hành vi dân sự như sau:

Giao dịch dân sự vô hiệu do người chưa thành niên xác lập, thực hiện

Người chưa thành niên là người chưa đủ 18 tuổi cho nên suy đoán mức độ nhận thức của họ còn hạn chế. Tuỳ vào từng độ tuổi khác nhau mà pháp luật có quy định khác nhau về điều kiện xác lập và thực hiện giao dịch dân sự đối với người chưa thành niên.

(i) Người chưa đủ sáu tuổi: Đây là nhóm người không có năng lực hành vi dân sự. Do thể chất gần như mới phát triển cho nên người dưới sáu tuổi không có khả năng để hành động một cách đúng đắn theo ý chí của mình, không có khả năng nhận thức và làm chủ được hành vi của mình. Do đó, mọi giao dịch dân sự của người dưới sáu tuổi phải do người đại diện theo pháp luật xác lập và thực hiện. Nếu bất kể giao dịch dân sự nào do người chưa đủ sáu tuổi xác lập hoặc thực hiện đều bị vô hiệu.

(ii) Người từ đủ sáu tuổi đến chưa đủ mười lăm tuổi: Đây là nhóm người có một phần năng lực hành vi dân sự. Do thể chất chưa phát triển đầy đủ cho nên người thuộc độ tuổi này mới chỉ có một phần khả năng nhận thức và làm chủ hành vi của mình. Người từ đủ sáu tuổi đến chưa đủ mười lăm tuổi chỉ được xác lập và thực hiện những giao dịch dân sự phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt hàng ngày phù hợp với lứa tuổi. Đây là lứa tuổi học sinh cho nên các em được xác lập và thực hiện các giao dịch có giá trị nhỏ như mua sắm sách vở, giấy bút, quà bánh, đồ dùng học tập…nhằm phục vụ như cầu sinh hoạt thiết yếu trong học tập, vui chơi, giải trí. Còn đối với các giao dịch dân sự khác ví dụ như mua bán tài sản có giá trị lớn như xe đạp, nhà đất…thì bắt buộc phải có sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật, nếu không thì giao dịch đó sẽ bị tuyên vô hiệu.

(iii) Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi: Đây là nhóm người phát triển gần như tương đối hoàn chỉnh, cho nên pháp luật cho phép họ được tự mình có tài sản riêng và tự mình xác lập, thực hiện hầu hết các giao dịch dân sự. Tuy nhiên, mặc dù vậy, họ vẫn được coi là chưa đủ khả năng nhận thức, làm chủ hành vi, chưa đủ kinh nghiệm để có thể đánh giá những rủi ro trong các giao dịch liên quan đến tài sản phải đăng ký, đây gần như là các tài sản có giá trị lớn như nhà đất, ô tô, xe máy…nên pháp luật quy định đối với những giao dịch này phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý.

Giao dịch dân sự vô hiệu do người mất năng lực hành vi dân sự xác lập, thực hiện

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 22 Bộ luật dân sự năm 2015: "Khi một người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần".
Người mất năng lực hành vi dân sự hoàn toàn không có khả năng nhận thức, làm chủ hành vi. Vì vậy, nếu giao dịch dân sự của người mất năng lực hành vi dân sự không do người đại diện của họ xác lập, thực hiện thì sẽ bị tuyên vô hiệu. Tuy nhiên, một người bị tâm thần hoặc các bệnh khác mà không thể nhận thức, nếu người đó không được Tòa án ra quyết định tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự thì giao dịch dân sự do người này thực hiện vẫn không bị tuyên là vô hiệu.

Giao dịch dân sự vô hiệu do người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người hạn chế năng lực hành vi dân sự xác lập, thực hiện

Về cơ bản thì việc xác lập, thực hiện giao dịch dân sự liên quan đến tài sản của người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người hạn chế năng lực hành vi dân sự phải có sự đồng ý của người giám hộ (đối với người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi), của người đại diện (đối với người hạn chế năng lực hành vi dân sự) bởi bản thân họ vẫn có thể nhận thức một phần về hành vi của mình, thể hiện một phần ý chí của mình trong việc xác lập, thực hiện giao dịch dân sự. Tuy nhiên, để đảm bảo tối đa quyền lợi của họ thì pháp luật yêu cầu đối với các giao dịch mà họ xác lập phải có sự đồng ý của người giám hộ hoặc người đại diện. Nếu giao dịch dân sự nào do người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người hạn chế năng lực hành vi dân sự xác lập, thực hiện mà không có sự đồng ý của người giám hộ hoặc người đại diện thì sẽ bị tuyên vô hiệu.

- Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest:

Bài viết được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.
Bài viết có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý Vị đây chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.
Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật:1900 6198, E-mail:info@everest.org.vn.